Pani Mecenas,

jakiś czas temu zmarł brat mojej babci. Według informacji jakie uzyskałem jedyny spadek jaki po sobie pozostawił to długi. Wszyscy członkowie jego rodziny kolejno odrzucają spadek po nim. Czy jest szansa, że to ja będę po nim dziedziczył? Jak mogę uchronić się przed jego długami?

W części Kodeksu cywilnego (KC) regulującej kwestie dziedziczenia, ustawodawca przewidział dwa sposoby powołania do spadku, testamentowy i ustawowy. Jeżeli spadkodawca pozostawił testamenty, wówczas dziedziczenie odbywa się na zasadach jakie wskazał w nim spadkodawca, jeżeli jednak testamentu nie pozostawił lub wszyscy spadkobiercy testamentowi odrzucili spadek, wówczas dziedziczenie odbywa się na zasadach określonych w art. 931-935 KC. Przepisy te określają kto i w jakiej kolejności dziedziczy po zmarłym. W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci (jeżeli którekolwiek z dzieci nie dożyło otwarcia spadku, jego część dziedziczą jego zstępni, czyli kolejno dzieci, wnuki itd.) oraz współmałżonek, jeżeli spadkobierca nie miał dzieci, wówczas do spadku uprawnieni są współmałżonek wraz z rodzicami zmarłego, a jeżeli nie miał również małżonka – tylko rodzice. Jeżeli rodzic nie dożyje śmierci spadkodawcy, jego część spadku dziedziczy rodzeństwo spadkodawcy, a w następnej kolejności zstępni rodzeństwa. Jeżeli nie ma również tych osób, spadkobiercami zostają dziadkowie zmarłego, a jeżeli nie dożyli otwarcia spadku – ich zstępni. Wobec braku tych osób do spadku zostają powołani pasierbowie zmarłego, a jeżeli ich również nie ma, gmina lub Skarb Państwa.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że za moment otwarcia spadku uznaje się moment śmierci spadkodawcy. Wyjaśnić również należy, że osoby, które skutecznie odrzuciły spadek traktowane są tak, jakby nie dożyły chwili otwarcia spadku.

Jako wnuk siostry spadkodawcy mieści się Pan w kategorii „zstępni rodzeństwa”, w związku z tym istnieje prawdopodobieństwo, iż wejdzie Pan w krąg spadkobierców. Aby tak się stało, odrzucić spadek (lub umrzeć przed jego otwarciem) muszą wszystkie osoby, które są przed Panem w „kolejce” do dziedziczenia, czyli żona i dzieci wujka, Pana pradziadkowie (rodzice babci i wujka) lub jeden z nich, Pana babcia oraz Pana rodzic będący dzieckiem babci. Wówczas do spadku, w całości lub w części, zostanie powołany Pan.

Kilka lat temu w życie weszły przepisy, które zmieniły sposób dziedziczenia. Obecnie, gdy spadkobierca nie złoży oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, to przyjmuje się z automatu spadek z dobrodziejstwem inwentarza, co oznacza, że odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe ograniczona jest do wartości majątku uzyskanego ze spadku. Niewątpliwie chroni to spadkobiercę przed ewentualnymi długami, jednak jeżeli jest Pan pewien, iż na ewentualny spadek składają się wyłącznie długi, warto złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Można to zrobić przed Sądem lub u notariusza w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule do dziedziczenia.